Kiedy blondynka traci rozum
Na początku 2005 roku ówczesny rektor amerykańskiego Harvardu Lawrence Summers stwierdził podczas konferencji naukowej, że między płciami istnieją wrodzone różnice intelektualne, co tłumaczy, dlaczego wśród wykładowców nauk ścisłych oraz inżynieryjnych przeważają mężczyźni. Słowa te wywołały prawdziwą wrzawę wśród zgromadzonych uczonych, a zdegustowana wystąpieniem swego kolegi prof. biologii Nancy Hopkins z Massachusetts Institute of Technology wyszła z sali. Kontrowersyjne wystąpienie Summersa doprowadziło ostatecznie do jego rezygnacji z zajmowanego stanowiska.
Rektor Harvardu w jednej kwestii miał rację. O tym,
że istnieją biologiczne i anatomiczne różnice między płciami, nie
trzeba nikogo przekonywać, a większość z nas odkrywa to już w
przedszkolu. Czy jednak nasze kobiece i męskie mózgi różnią się na
tyle, by można było mówić, że matematyka jest dla chłopców, a
dziewczynki mogą być najwyżej dobre z polskiego? Dlaczego wśród
studentów przedmiotów ścisłych i inżynieryjnych dominują mężczyźni? Na
ile jest to wynikiem biologii, a na ile kultury, w której dorastamy?
Najnowsze wyniki badań są jednoznaczne: to nie wrodzone predyspozycje,
lecz środowisko sprawia, że kobiety osiągają gorsze rezultaty w matematyce czy fizyce.
Emocje kobiet, wyobraźnia mężczyzn
Oczywiście męskie i żeńskie mózgi trochę się różnią, ale są to
różnice na granicy istotności. - Kobiety mają grubsze spoiwo wielkie
między lewą (logiczną) i prawą (emocjonalno-wyobrażeniowo--twórczą)
półkulą mózgu, stąd większa u nich podzielność uwagi, są bardziej
spostrzegawcze, szybciej ogarniają całość zagadnienia - mówi dr Hanna
Hammer z warszawskiej Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. Według
Hammer lepsze połączenie między obydwiema półkulami sprawia też, że
emocje częściej nakładają się paniom na fakty. Za to mężczyźni mają w
mózgu większą liczbę ośrodków orientacji przestrzennej, dlatego lepiej
czytają mapy i bezbłędnie parkują tyłem. - Różnic jest więcej, ale
co?do zdolności do nauk ścisłych - od 5. do 10. roku życia lepsze są
dziewczynki, a potem coś się dzieje, że chłopcy stają się coraz lepsi -
mówi dr Hammer.
Według naukowców drobne różnice w budowie mózgu nie mają tu
żadnego znaczenia, zwłaszcza że badania poziomu inteligencji wskazują
na nieistotne statystycznie różnice w poziomie ogólnej inteligencji u
obu płci. Wiele wskazuje jednak na to, że to kultura, w której
dorastają dziewczynki, oraz panujące w niej stereotypy rzutują na
pozycję kobiet w świecie nauki. Najlepszym tego dowodem są badania
opublikowane pod koniec czerwca na łamach tygodnika Proceedings of the
National Academy of Sciences'. Objęły one bardzo dużą liczbę
uczestników - ponad pół miliona - z 34 krajów świata, w tym z Polski.
Co ważne, osób tych nie pytano: 'Co pan/pani sądzi na temat kobiet i
nauk ścisłych?', bo wiadomo, że w dobie politycznej poprawności każdy
ankietowany byłby entuzjastą pań matematyczek, fizyczek etc. Zamiast
tego uczestnicy badań wypełniali test skojarzeniowy, który pozwalał
ujawnić ukryte, często zupełnie nieuświadomione skojarzenia. Podczas
badań trzeba było połączyć słowa reprezentujące światy męski i żeński
(on- syn, ojciec, ona - córka, matka) z określonymi dziedzinami nauki -
ścisłymi: fizyką, biologią, chemią, oraz humanistycznymi: sztuką,
historią i literaturą.
Wyniki analizy zebranych w ankietach danych były zaskakujące - im
w danym społeczeństwie stereotyp kobiety humanistki był silniejszy, tym
żyjące w nim dziewczęta osiągały gorsze wyniki w przedmiotach ścisłych.
I tu ze smutkiem trzeba przyznać, że na tle innych nacji Polacy wypadli
fatalnie, zajęli bowiem niechlubne drugie miejsce ex aequo z Rumunią,
Węgrami i Chorwacją. - W polskiej kulturze istnieje przekonanie, że
dziewczynki to humanistki, a chłopcy umysły ścisłe. A ponieważ nie chcą
być one w czymś gorsze, więc wybierają bezpieczną historię czy
filologię. Z tym zjawiskiem wiąże się wyuczona bezradność - kiedy
dziewczęta zaczynają się zajmować matematyką, spodziewają się trudności
i przestają myśleć - mówi psycholog dr Norbert Maliszewski z Wydziału
Psychologii UW, współautor pracy w 'Proceedings of the National Academy
of Sciences'. Wyniki badań opublikowane w 'PNAS' są jednoznaczne: w
krajach skandynawskich, gdzie stereotypowe myślenie jest rzadkością,
chłopcy i dziewczęta uzyskują niemal identyczne wyniki z przedmiotów
ścisłych, a na Islandii dziewczęta są nawet wyraźnie lepsze.
Test na blondynkę
O sile stereotypu związanego z płcią najlepiej świadczy
eksperyment przeprowadzony przez dr Sylwię Bedyńską ze Szkoły Wyższej
Psychologii Społecznej. Wzięły w nim udział dwie grupy równie
uzdolnionych licealistek - blondynek, które miały bardzo dobre oceny z
matematyki i fizyki. Obydwie grupy miały rozwiązywać zadania, jednak
przed przystąpieniem do pracy naukowcy opowiadali im dowcipy. Pierwsza
grupa nasłuchała się żartów neutralnych płciowo, druga zaś - złośliwych
opowiastek o głupich blondynkach. Jak się okazało, ta druga grupa
znacznie gorzej radziła sobie z rozwiązywaniem zadań. Tak więc
indukowane przekonanie o tym, że jasnowłose kobiety mają siano w
głowie, ma porażające działanie! Podatność kobiet na sugestie ma
decydujący wpływ na ich osiągnięcia naukowe, co potwierdzają też inne
badania. Kilka lat temu tygodnik 'Science' opublikował wyniki
eksperymentu, podczas którego naukowcy z kanadyjskiego University of
British Columbia przed rozwiązywaniem zadań z matematyki podali paniom
różne wytłumaczenia dysproporcji w osiągnięciach naukowych między
kobietami i mężczyznami. Te, które usłyszały, że jej przyczyną są
różnice genetyczne, wypadły najgorzej, znacznie lepiej zaś poszło
paniom przekonanym, że chłopcom poświęca się więcej uwagi w szkole.
Wszystko wskazuje na to, że stereotyp głupiutkiej kobietki
zaszczepiają w głowach dziewcząt nie nauczyciele, lecz my sami,
nadopiekuńczy rodzice. Przeprowadzane w Stanach Zjednoczonych testy
kompetencyjne wykazują, że 13-14- -letnie dzieci niezależnie od płci
radzą sobie z matematyką równie dobrze. Jednak wiarę we własne
zdolności matematyczne wykazuje 71 proc. chłopców i zaledwie 60 proc.
dziewcząt. Dysproporcja ta utrzymuje się w szkole średniej. Skąd się
bierze? Według dr Jasny Jovanovic z amerykańskiego University of
Illinois: - Kiedy rodzice popierają stereotyp, że matematyka jest męską
dziedziną, ich córki nie doceniają swoich talentów matematycznych.
Według nich mama czy tata wcale nie muszą otwarcie manifestować swoich
poglądów, wystarczy, że nieproszeni starają się wspomóc dziecko w
odrabianiu lekcji. I mimo że badania wykazały, iż chłopcy otrzymują
większą pomoc, to dziewczynki są wrażliwsze na sugestie, że skoro
potrzebują rodzicielskiego wsparcia, to coś z nimi jest nie tak.
Najlepsze, co możemy więc zrobić dla naszej córki, to zostawić ją w
spokoju. Sama da sobie radę. Nawet z fizyką cząstek elementarnych.
Koniec męskiej dominacji?
Wspominane już wcześniej wyniki amerykańskich testów
kompetencyjnych wzbudziły duże emocje. Opublikowana w zeszłym roku w
tygodniku 'Science' praca na ich temat analizowała dane pozyskane od 7
mln uczniów z 10 stanów (to gigantyczna liczba badanych). Z artykułu
wynikało, że tuż przed pójściem do liceum amerykańskie nastolatki
niezależnie od płci radzą sobie z matematyką generalnie tak samo
dobrze. Co ciekawe, jedyna różnica między obydwiema płciami polegała na
tym, że wśród chłopców było więcej matematycznych geniuszy oraz
matematycznych matołków. Dziewczęta trzymały wysoki, ale zazwyczaj
równy poziom. Być może stąd biorą się późniejsze dysproporcje w
szkolnych osiągnięciach amerykańskich - a pewnie i polskich -
dzieciaków. Wybitnie uzdolnieni matematycznie chłopcy są niejako
automatycznie wyławiani przez nauczycieli, którzy poświęcają im więcej
uwagi, odsuwając dziewczęta na dalszy plan. Dziewczynkom wmawia się, że
prawdziwy talent w naukach ścisłych może mieć tylko ich kolega, a one
niech zajmą się czymś bardziej pożytecznym.
- Nauczyciele i rodzice wciąż mówią dziewczynkom, na jakie zajęcia
chodzić, jaką karierę wybrać. Wciąż słyszę anegdoty o psychologach
szkolnych odradzających dziewczynom inżynierię, mówiących im, że nie
poradzą sobie z matematyką - komentuje autorka pracy w 'Science' prof.
Janet Hyde z University of Wisconsin. Stereotypy się jednak zmieniają,
a płeć przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie w wyborze kariery.
Najlepszym tego dowodem jest to, że już 30 proc. doktoratów z dziedziny
nauk ścisłych bronionych na amerykańskich uczelniach piszą kobiety.
Tymczasem 50 lat temu odsetek ten wynosił zaledwie 5 proc. U nas też
jest nieźle, na przykład wśród inżynierów, a więc absolwentów uczelni
stricte technicznych, 24 proc. osób z tytułem doktora to panie. Równie
optymistyczne przedstawiają się wyniki przeprowadzanych co roku w
Wielkiej Brytanii testów kompetencyjnych General Certificate of
Secondary Education (GCSE), do których podchodzi się zazwyczaj po
skończeniu 15-16 lat. Dziewczyny osiągają w nich lepsze wyniki niż
chłopcy, ostatnio praktycznie w każdej dziedzinie poza językami obcymi.
Jest to niewątpliwie wynikiem zmiany sposobu myślenia na temat
nauczania matematyki na przestrzeni ostatnich 30 lat (pod koniec lat
70. lepsze wyniki w nauce osiągali chłopcy). Nauczyciele starają się
bowiem obecnie nie zwracać uwagi na płeć ucznia, lecz na jego zdolności
i osiągnięcia. Co ciekawe, najlepsze wyniki w dziedzinie matematyki
mają dziewczęta ze szkół żeńskich. Niewątpliwie dzieje się tak po
części dlatego, że panowie nie rozpraszają swoich koleżanek, ale przede
wszystkim wynika to z tempa i sposobu nauczania. Czasami chłopcy
niektóre rzeczy łapią w mig, a dziewczęta potrzebują więcej czasu, by
je zrozumieć. W żeńskich szkołach tempo i sposób nauczania są
dostosowane do uczennic, a te nie wstydzą się przyznać, że czegoś nie
rozumieją - co bywa podstawową przyczyną ich złych ocen z matematyki.
źródło: Wysokie Obcasy
ostatnia zmiana: 2010-02-08
poleca:
